Samodzielna kontrola poprawności działania niwelatora

Każdy użytkownik lasera obrotowego może samodzielnie skontrolować poprawność jego działania. Chodzi tutaj głównie o sprawdzenie, czy spoziomowana lub spionowana głowica lasera tworzy rzeczywiście poziomą lub pionową płaszczyznę odniesienia.

Przed każdym ważniejszym zadaniem pomiarowym lub po długiej podróży z jednego placu budowy na drugi, warto by było sprawdzić, czy nasz niwelator laserowy jest sprawny. Samodzielna kontrola kondycji naszego instrumentu jest bardzo prosta i zajmie kilka chwil. Przed jej rozpoczęciem jednak trzeba poznać kilka faktów, które pozwolą czynność tę zrealizować z właściwą dokładnością.

Po pierwsze, sprawdzenie lasera rotacyjnego najlepiej jest przeprowadzać w pomieszczeniu, gdzie mamy do dyspozycji odcinek pomiarowy co najmniej 10 m (np. dwie przeciwległe ściany). Kontrola poprawności pracy instrumentu wykonana w pomieszczeniu daje gwarancję, że wyniki naszego sprawdzenia nie będą "zniekształcone" wpływem temperatury otoczenia. Z lekcji fizyki powinniśmy bowiem wiedzieć, że światło, "biegnąc" w ośrodkach o różnej temperaturze (gęstości), załamuje się. Jeśli nie będziemy świadomi tego faktu, możemy źle zinterpretować wyniki kontroli sprawności lasera obrotowego.

Po drugie, jeśli testu nie można przeprowadzić w pomieszczeniu, a odcinek pomiarowy na zewnątrz jest dłuższy niż 20 m, laser musi być bezwzględnie ustawiony na statywie, co najmniej 1.5 m nad podłożem. To właśnie przy powierzchni występują największe różnice temperatur i instrument umieszczony bezpośrednio na podłożu będzie wykazywał duże odchylenia, które w rzeczywistości nie muszą być spowodowane awarią niwelatora.

Po trzecie, jeśli sprawdzenie instrumentu będzie się odbywać na zewnątrz, należy zastosować odbiornik laserowy. Rozproszenie wiązki laserowej przez światło słoneczne i zmniejszenie jej widoczności powoduje, że wizualna kontrola poprawności wyświetlania linii nie zapewnia należytej dokładności.

Po czwarte, test można przeprowadzać zarówno w trybie punktowym, jak i obrotowym pracy lasera rotacyjnego.

Po piąte, pomiary kontrolne należy zrealizować w dwóch osiach instrumentu (X i Y).

Kontrola dokładności niwelacyjnej w pozycji poziomej między ścianami odległymi od siebie o 20 m

1. Laser ustawiamy na statywie lub na równym podłożu w pobliżu ściany A, tak aby wiązka między ścianami biegła wzdłuż osi X instrumentu.
2. Uruchamiamy niwelator, czekamy aż elektroniczny kompensator spoziomuje głowicę i włączamy w laserze tryb obrotowy.
3. Na ścianach A i B zaznaczamy ołówkiem wysokości wyznaczone przez płaszczyznę laserową (punkty I i II).

4. Przestawiamy instrument w pobliże ściany B i obracamy go na statywie o 180°.
5. Uruchamiamy niwelator, czekamy aż się spoziomuje i tak regulujemy nogami statywu (lub głowicą, jeśli jest to statyw korbowy), by "trafić" wiązką w punkt II zaznaczony na ścianie B.
6. Na ścianie A ponownie zaznaczamy wysokość wyznaczoną przez płaszczyznę lasera (punkt III).
7. Z różnicy d wyznaczonej przez punkty I i III wynika rzeczywiste odchylenie płaszczyzny lasera od poziomu w osi X instrumentu.
8. Maksymalną wartość d (której sprawny instrument nie może przekroczyć) obliczamy, mnożąc podwójną długość odcinka pomiarowego (odległość między ścianami) przez dopuszczalny błąd danego modelu lasera budowlanego na 1 m (określony przez producenta niwelatora).

Jeśli kontrolowaliśmy np. laser obrotowy CST/berger ALHVD, którego deklarowana przez producenta dokładność wynosi 0.05 mm/1 m, to maksymalną (teoretyczną) wartość d obliczamy:

2 x 20 m x 0.05 mm = 2 mm

9. Gdy w wyniku naszej kontroli wyznaczona rzeczywista wartość d nie przekracza obliczonej powyżej dopuszczalnej wartości d, oznacza to, że instrument jest sprawny.
10. Czynności od 1 do 8 powtarzamy dla osi Y niwelatora rotacyjnego.

Kontrola dokładności niwelacyjnej w pozycji pionowej

Sprawdzenie poprawności wyznaczania wiązki lasera w pozycji pionowej można wykonać na dwa sposoby.

Prostszy (i mniej dokładny) z wykorzystaniem pionu sznurkowego o długości 3 m

1. Wieszamy u sufity pion sznurkowy.
2. Ustawiamy laser w pozycji pionowej, włączamy go, czekamy aż się spionuje i uruchamiamy tryb rotacyjny.
3. Tak przestawiamy niwelator, by wiązką trafiła dokładnie w środek górnego końca sznurka.
4. Wartość d zmierzona w dolnej części pionu sznurkowego daje rzeczywiste odchylenie płaszczyzny lasera od pionu.
5. Obliczenie, czy zmierzone odchylenie nie przekracza dopuszczalnego odbywa się w analogiczny sposób jak w trybie poziomym, przy czym do obliczeń bierzemy pojedynczą długość pionu sznurkowego (tutaj 3 m).

Jeśli kontrolowaliśmy np. laser obrotowy CST/berger ALHVD, którego deklarowana przez producenta dokładność wynosi 0.05 mm/1 m, to maksymalną (teoretyczną) wartość d obliczamy:

1 x 3 m x 0.05 mm = 0.15 mm

Bardziej skomplikowany (ale dokładniejszy) z wykorzystaniem otworu drzwiowego

1. Ustawiamy laser w pozycji pionowej, w odległości 2.5 m od framugi drzwi, włączamy go, czekamy aż się spionuje i uruchamiamy tryb rotacyjny.
2. Zaznaczamy trzy punkty - na podłodze w otworze drzwiowym (I), na podłodze w odległości 5 m od niwelatora (II) i na górnej framudze otworu drzwiowego (III).

3. Przenosimy laser obrotowy na drugą stronę drzwi, tuż za punkt II.
4. Ustawiamy laser w pozycji pionowej, ale obrócony o 180°, włączamy go, czekamy aż się spionuje i uruchamiamy tryb rotacyjny.
5. Tak wpasowujemy wiązkę, by przebiegała przez punkty I i II.
6. Na górnej framudze drzwi zaznaczmy punkt IV.
7. Z różnicy d wyznaczonej przez punkty III i IV wynika rzeczywiste odchylenie płaszczyzny lasera od pionu.
8. Obliczenie, czy zmierzone odchylenie nie przekracza dopuszczalnego odbywa się w analogiczny sposób jak w trybie poziomym, przy czym do obliczeń bierzemy pojedynczą wysokość otworu drzwiowego (tutaj 2 m).

Jeśli kontrolowaliśmy np. laser obrotowy CST/berger ALHVD, którego deklarowana przez producenta dokładność wynosi 0.05 mm/1 m, to maksymalną (teoretyczną) wartość d obliczamy:

1 x 2 m x 0.05 mm = 0.10 mm

Żeby kontrola dokładności niwelacyjnej w pozycji pionowej była jak najdokładniejsze, zarówno długość pionu sznurkowego, jak i wysokość otworu drzwiowego powinny być jak najdłuższe.

Więcej o praktycznym wykorzystaniu sprzętu na www.blog.mierzymy.pl. Zapraszamy!